Zielone dachy. Sposób na roślinność w mieście i nie tylko
Zielonym dachem nazywamy dach, który jest całkowicie lub tylko w pewnym procencie pokryty roślinnością, sadzoną na specjalnie do tego przystosowanych matach i włókninach.
Autor: Pracownia Sztuki Ogrodowej
Zielony dach na starym domu - Norwegia, Oslo, Norsk Folkenmuseum
Zielone dachy mają długą historię. Pierwszymi zielonymi dachami możemy nazwać Ogrody Semiramidy w Babilonie czy Ogród Sanheriba pod Niniwą. Ich ślady widoczne są też na reliefach z pałacu w Persepolis. Zielone dachy zdobyły wielką popularność w północnej Skandynawii, gdzie stanowiły doskonałą izolację przed chłodem w długie i mroźne zimy.
Współczesna moda na zielone dachy rozpoczęła się w Niemczech w latach 60. i rozszerzyła na inne państwa. Obecnie około 10 proc. dachów w Niemczech jest zielonych. Dzięki promowaniu ekologicznego stylu życia i dbałości o środowisko, temat ten staje się coraz bardziej popularny i coraz częściej wykorzystywany. Dodatkowo, istotnym czynnikiem jest zmniejszanie efektu wyspy ciepła (zwiększonej temperatury i niskiej wilgotności powietrza nad miastami) i powiększanie ilości powierzchni biologicznie czynnych.
Zielone dachy korzystnie wpływają na nas i nasze otoczenie:
- podnoszą wartość estetyczną budynku,
- zwiększają powierzchnię biologicznie czynną (grunt pokryty roślinnością + 50 proc. powierzchni dachów zielonych i tarasów o powierzchni powyżej 10 m2),
- łagodzą klimat miejski i zmniejszają efekt wyspy ciepła, a także wiążą pył i zanieczyszczenia z powietrza,
- pozwalają na zachowanie sporych ilości wody opadowej, która bez tych dachów spłynęłaby do kanalizacji. Przy odparowywaniu jej zwiększa się wilgotność powietrza,
- działają jako izolacja dachu – grunt z roślinnością doskonale chroni budynki przed utratą ciepła w zimie, a także chroni przed nadmiernym nagrzewaniem pomieszczeń latem (wiąże się to z dużymi oszczędnościami energetycznymi i finansowymi),
- tworzą miejsca rekreacyjno-wypoczynkowe, pozwalają na odzyskanie cennego miejsca w przestrzeni miejskiej. Zielone dachy często stosowane są na biurowcach w dużych miastach, gdzie parków jest niewiele, by zapewnić pracownikom miejsce wypoczynku podczas przerw,
- są miejscem bytowania wielu organizmów.
Zielone dachy podzielić można na dwie kategorie:
- dachy intensywne – użytkowe
- ekstensywne – nieużytkowe
Dachy intensywne są pokryte roślinnością i przystosowane do przebywania na nich ludzi. Często znajdują się tam ciągi piesze i miejsca do siedzenia. Stosowane są na przykład na dachach osiedli jako przestrzenie rekreacyjne i wypoczynkowe. Ich grubość musi być większa niż 15 cm a konstrukcja dostosowana do przewidzianych w projekcie obciążeń.
Dachy ekstensywne to lekkie dachy do grubości 15 cm, przystosowane do bardzo małych obciążeń, muszą być więc wyłączone z użytkowania. Pełnią zazwyczaj funkcję ozdobną z roślinnością naturalną (specjalne mieszanki traw) lub izolacyjną.
Zielony dach może zostać położony jedynie na powierzchni o płaskiej konstrukcji, która posiada spadek od 2 do 3 proc. Najważniejsze znaczenie dla wygody użytkowania zielonego dachu ma sposób jego wykonania.
Podstawowe warstwy zielonego dachu:
1. warstwa roślinna lub nawierzchnia
2. podbudowa – gleba lub piasek
3. warstwa filtrująca – zabezpiecza drenaż przed zanieczyszczeniem
4. warstwa drenażu – zbiera i odprowadza wodę
5. warstwa geosyntetyczna – chroni niższe warstwy przed rozwojem korzeni
6. warstwa termoizolacyjna – zapewnia izolację cieplną dodatkowo odprowadza resztki wody
7. warstwa hydroizolacyjna i paroizolacyjna – zabezpieczją strop przed przeniknięciem do niego wilgoci
8. konstrukcja.
Warstwa roślinna na dachach ekstensywnych powinna wymagać minimalnej opieki i znosić różne warunki środowiska (np. trawy, mchy, porosty) a na dachy intensywne roślinność znosząca duże nasłonecznienie i suche stanowiska. Nawierzchnie utwardzone powinny być z materiałów lekkich, odpornych na warunki atmosferyczne. Substrat glebowy powinien mieć właściwości drenujące, być odporny na mróz, wiatr, ugniatanie i osiadanie. Zadaniem drenażu jest odprowadzanie i magazynowanie wody, która następnie wyparuje.
Geosyntetyków używanych na zielone dachy jest wiele, przy wyborze należy kierować się przeznaczeniem dachu i sposobem jego użytkowania. Do wyboru są geowłókniny, geotkaniny, geosiatki. Termoizolacja wykonana może być z wełny mineralnej, polistyrenu ekstradowanego lub pianki poliuretanowej – materiał dobiera się pod względem termoizolacyjności, nasiąkliwości i odporności na ściskanie. Paroizolacja wykonywana jest z przezroczystych folii polietylenowych chroniących, np. wełnę mineralną przed wilgocią.
Konstrukcję dachu wykonać można z betonu, desek lub blachy trapezowej.
Koszty wykonania zielonego dachu
Dobrze wykonany zielony dach może kosztować 100-200 zł za m2. Koszty zależą od rodzaju dachu, rodzaju konstrukcji, na której ma być zamontowany, a także od doboru roślinności. Przy dachach intensywnych należy liczyć się z kosztami utrzymania roślinności, ich pielęgnacji oraz dosadzania brakujących roślin.
Wady zielonych dachów
Główną wadą jest wysoki koszt założenia go. Na niektórych dachach założenie takiego ogrodu może być niemożliwe ze względu na nieodpowiednią konstrukcję lub zbyt wysoką wagę założenia. Największym obciążeniem w budowie są warstwy izolacyjne oraz bariery przeciw przenikaniu korzeni, ale należy pamiętać, że dobrze zainstalowane zielone dachy w późniejszym czasie bardzo obniżają koszty grzewcze więc taki wydatek się opłaca.
